Szczyt sezonu na owady błonkoskrzydłe

Okres niebezpiecznej aktywności owadów błonkoskrzydłych to okres od maja do listopada. W tym czasie straż pożarna odnotowuje wzrost zdarzeń związanych z aktywnością szerszeni, os, pszczół. Jednak jest taki moment w okresie letnim, kiedy najbardziej odczuwamy ich obecność. To właśnie sierpień.

W drugiej połowie lata kolonie owadów osiągają swoje największe rozmiary. Dlatego wtedy właśnie wokół nas pojawia się ich najwięcej. W sierpniu, szczególnie osy chętnie pojawiają się w pobliżu ludzkich siedzib i żywią się pozostawionymi przez nas produktami. Oprócz wspomnianej już licznej populacji, jest też inna przyczyna. W pierwszej połowie sezonu preferują one raczej dietę mięsną (osy), a dopiero gdy ta się kończy, zaprzestają polowań i zaczynają się rozglądać za gotowym pokarmem, szczególnie za słodyczami. W tym okresie wykazują też wzmożoną agresję, łatwiej je rozdrażnić i sprowokować do ataku. Dlaczego? Ponieważ wtedy w gnieździe rezydująca w nim stara królowa zaczyna składać jajeczka, z których zaczynają się wykluwać larwy młodych królowych oraz trutni. Są głodne i lubią cukier, trzeba je więc nakarmić. Zadanie to wykonują robotnice. Ich obowiązkiem jest zatroszczenie się o los kolejnego pokolenia, także niewiele wystarczy, aby przeszły do ataku i użądliły.

Co należy zrobić, gdy natkniemy się na gniazdo albo rój?

Najważniejsze o czym należy pamiętać:

• nie należy samodzielnie usuwać rojów lub gniazd owadów błonkoskrzydłych,
• nie należy zbliżać się do gniazda lub roju na odległość mniejszą niż 20 m w terenie otwartym lub opuścić pomieszczenie, w którym znajdują się owady,
• nie należy wykonywać gwałtownych ruchów, które mogą jeszcze bardziej rozdrażnić owady,
• nie należy drażnić owadów poprzez rzucanie w nie różnymi przedmiotami, spryskiwać wodą lub środkami owadobójczymi
• należy ostrzec osoby zbliżające się do miejsca bytowania owadów o ich obecności.

W przypadku stwierdzenia zagrożenia zdrowia lub życia należy zadzwonić na nr alarmowy 112. Jeżeli owady nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla ludzi, należy zadzwonić po firmę specjalizującą się w ich usuwaniu.

Straż Pożarna, zarówno Państwowa jak i Ochotnicze wielokrotnie wzywane są interwencji związanych z usuwaniem gniazd i rojów tych owadów, niestety często niemających uzasadnienia.

Strażacy podejmują działania związane z usunięciem gniazda lub roju owadów, tylko w sytuacjach, kiedy mogą one stworzyć bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia, w szczególności u osób o ograniczonej zdolności poruszania się (np. niepełnosprawni, duże grupy dzieci), czy z budynków użyteczności publicznej oraz placówek oświatowych. W przeciwnym wypadku działania strażackie będą ograniczały się do ogrodzenia niebezpiecznego miejsca, ewakuacji osób znajdujących się w pobliżu oraz przekazania miejsca zdarzenia właścicielowi lub zarządcy terenu , z nakazaniem zgodnie z Prawem budowlanym, zapewnienia bezpiecznego użytkowania obiektu jego właścicielowi lub zarządcy, oraz  zaleceniem likwidacji zagrożenia przez firmę specjalizującą się w usuwaniu gniazd oraz owadów błonkoskrzydłych.

Pamiętajmy, że właściwymi do likwidacji gniazd owadów błonkoskrzydłych są wyspecjalizowane w tym zakresie inne podmioty.

Działania straży pożarnej z owadami błonkoskrzydłymi

Opracowane zostały, a następnie zatwierdzone przez Komendanta Głównego PSP "Zasady postępowania podczas interwencji prowadzonych w związku ze zgłoszeniem wystąpienia zagrożeń od rojów lub gniazd owadów błonkoskrzydłych".

Z "Zasad postępowania..." wyczytać możemy, że w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, straż pożarna udziela natychmiastowej pomocy, jednakże w innych przypadkach, a w szczególności gdy:

zachodzi konieczność usunięcia gniazda owadów, do którego dostęp jest utrudniony i usuwanie go będzie wymagało rozbiórki oraz późniejszej naprawy elementów konstrukcji obiektu;

skuteczność usunięcia gniazda owadów wymusza konieczność stosowania specjalistycznych środków chemicznych, będących w posiadaniu wyspecjalizowanych firm; 

Działania strażaków na miejscu zdarzenia

Po dotarciu na miejsce zdarzenia zastęp straży pożarnej powinien ustawić samochód nie bliżej niż 20 metrów od miejsca zdarzenia (nie dotyczy pojazdów wykorzystywanych do prac na wysokości), pozamykać w nim okna i drzwi.

Podczas przeprowadzenia rozpoznania należy ustalić:

• rodzaj owadów,
• umiejscowienie i dostępność do roju oraz gniazda,
• czy występuje bezpośrednie zagrożenie dla ludzi - jeśli jest to możliwe, ocenić sytuacje z bezpiecznej odległości.

Określić formę działania:

• należy określić, czy konieczna jest ewakuacja ludzi, jeśli tak to przystąpić do niej,
• oznaczyć i zabezpieczyć strefę zagrożenia,
• określić czy usunąć rój lub gniazdo - jeśli to możliwe (i nie będzie to wymagało rozbiórki konstrukcji obiektu czy zastosowania specjalistycznych środków chemicznych.

Działania ratownicze.

Zaleca się następujące metody usuwania gniazd lub rojów owadów błonkoskrzydłych:

• zamrożenie gniazda  za pomocą gaśnicy śniegowej, a następnie wywiezienie go w teren niezamieszkany przez ludzi
• użycie  ogólnodostępnych środków owadobójczych
• usunięcie roju pszczół przy użyciu rojnicy, a następnie przekazanie jej pszczelarzowi lub przetransportowanie na teren niezamieszkały

Usuwanie rojów lub gniazd owadów błonkoskrzydłych powinno odbywać się przy udziale minimum dwóch ratowników, którzy zostali wyposażeni w specjalne ubrania ochronne przeznaczone do tego typu działań. Gniazda powinny być zbierane do worków, z kolei roje pszczół do rojnic. Dopuszczalne jest wykorzystanie innych pojemników, które posiadają podobną funkcjonalność.

W miarę możliwości, do gniazda nie należy podchodzić od strony wylotu owadów, nie należy także wykonywać gwałtownych ruchów.

Należy pamiętać, aby osoby postronne nie zbliżały się do gniazda - powinna zostać zachowana odległość minimum 20 metrów od gniazda w terenie otwartym (wewnątrz budynku strefę zagrożenia określa KDR

Miejsce, w którym znajdowało się gniazdo lub rój należy spryskać środkiem owadobójczym.

W przypadku gniazd szerszeni usuwanych po zmroku należy oświetlić miejsce działań  z innego kierunku, niż prowadzone są działania, ponieważ szerszenie reagują na światło. Dodatkowo warto pamiętać, że rojnice nie powinny być używane do usuwania szerszeni oraz os.

W sytuacji, gdy owady przedostaną się do wnętrz kabiny samochodu ratowniczego należy wykonywać działania zgodne z zasadami obowiązujące podczas usuwania gniazda oraz zastosować środki owadobójcze.

Zabezpieczenie ratownika w czasie akcji usuwania gniazd owadów błonkoskrzydłych 

Podczas działań  należy maksymalnie ograniczyć stosowanie środków zapachowych u ratowników (perfum, dezodorantów), ponieważ mogą wywołać agresję u owadów.

Przed podjęciem działań należy sprawdzić szczelność ubrań (dziury, przetarcia, niesprawne zamki błyskawiczne) oraz  zabezpieczyć oświetlone pomieszczenia i samochody pożarnicze tak, aby do środka nie mogły dostać się owady.

Na kombinezonie nie należy mieć elementów fluorescencyjnych lub odblaskowych, które mogą rozdrażnić owady.

Ubranie ochronne przeznaczone do usuwania gniazd owadów błonkoskrzydłych.

Prawidłowym zabezpieczeniem ratownika jest specjalny kombinezon chroniący przed użądleniem szerszeni, pszczół czy os. Taki kombinezon między warstwami tkaniny powinien mieć umieszczoną specjalną 5 mm piankę, dzięki której tkanina zewnętrzna nie będzie dotykać bezpośrednio ciała. Jest to zabezpieczenie, w przypadku gdyby żądło szerszenia przekuło tkaninę. Materiał zewnętrzny powinien charakteryzować się wysoką odpornością na rozdarcia czy przetarcia. Podszewka powinna być wykonana z przyjaznego dla skóry materiału. Istotnym elementem ubrania jest kaptur wyposażony w odporną na rozdarcia siatkę stanowiący ochronę głowy i twarzy.

Uzupełnieniem zabezpieczenia są skórzane buty strażackie oraz grube rękawice, a także hełm z przysłoną lub goglami (szerszenie potrafią pluć jadem).

Pomimo odpowiedniego zabezpieczenia może dojść do sytuacji, gdy ratownik, bądź osoba postronna zostanie użądlona. Należy wtedy bezwzględnie stosować opracowaną dla takich zdarzeń procedurę medyczną.

Ważne: każdy zastęp powinien mieć na wyposażeniu aspirator jadu.