Menu
KONTENEROWY SAMOCHÓD RATOWNICTWA SZYBKIEJ INTERWENCJI FSO
Polonez to samochód, który nigdy nie stał się tym, czym miał być, a jednocześnie był marzeniem wielu Polaków poruszając ich wyobraźnie, będąc namiastką nowoczesnego europejskiego samochodu. Podejmując decyzję o budowie następcy Polskiego Fiata 125 p ówczesne władze PRL miały nadzieje i wierzyły, że to właśnie ten samochód stanie się eksportowym przebojem i zapewni dzięki jego eksportowi stały dopływ dewiz.
Wychodząc naprzeciw potrzebom Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych powołanej w 1992 roku Państwowej Straży Pożarnej katowicka Fundacja Ratownictwa Techniczno- Chemicznego i Ekologicznego opracowała koncepcję, a podjęła produkcję kontenerowych samochodów ratownictwa szybkiej interwencji. Pod ich zabudowę wybrano podwozie FSO Truck typ BO4 CBJ-KRT. Głównym celem Fundacji było wyposażenie Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, w tym jednostek Państwowej Straży Pożarnej w sprzęt i środki techniczne niezbędne do realizacji nowych złożonych zadań. Realizując nakreślony wówczas cel, Fundacja powołała Zakład Produkcyjno-Usługowo- Handlowy Sprzętu Specjalistycznego i Ratowniczego w Katowicach. Dewizą i celem Zakładu było uniezależnienie krajowego rynku od wyrobów zagranicznych oferowanych najczęściej po cenach monopolistycznych. W owym czasie brak wyrobów krajowych w tym obszarze nie pozostawiał żadnej możliwości wyboru. Dążąc do zmiany tego Fundacja opracowała założenia do uruchomienia produkcji kontenerowego samochodu ratowniczego szybkiej interwencji w oparciu o krajowe podwozie. Oczywiście co zaznaczono, część wyposażenia tego pojazdu musiała pochodzić z importu. Podkreślenia jednak wymaga fakt iż wszystkie produkowane w kraju, jak zaznaczono na odpowiednim poziomie, narzędzia oraz urządzenia będące na wyposażeniu tych samochodów stanowiły ich wyposażenie. Fundacja stała na stanowisku, że powinno się importować jedynie ten specjalistyczny sprzęt ratowniczy, którego ze względu na brak odpowiednich technologii w kraju nie byliśmy w stanie wyprodukować lub produkcja jego byłaby nieopłacalna. Natomiast cały pozostały sprzęt, w tym również samochody specjalne powinny być produkowane w kraju. Pozwoliłoby to na zaspakajanie własnych potrzeb z wykorzystaniem pracy naszych krajowych specjalistów i pracowników.
Produkcję FSO Polonez Truck rozpoczęto w FSO Zakładzie Samochodów Dostawczych w Nysie 1 stycznia 1988 roku. Za bazę do konstrukcji samochodu posłużyło skrócone nadwozie Poloneza 3d. Dzięki dłuższym drzwiom kabina tworzonego Poloneza Truck była znacznie obszerniejsza i wygodniejsza niż kabina stosowana w samochodzie Polski Fiat 125p. Konstruktorzy musieli znaleźć rozwiązanie techniczne pozwalające na połączeniu samonośnej dwuosobowej kabiny z ramą podwozia, do której montowano skrzynię ładunkową lub inną zabudowę. Ciekawostką było zastosowanie w tylnej ścianie kabiny szyby. Wcześniej takie rozwiązanie stosowane było w budowanych wcześniej samochodach typu pick-up przez warszawską FSO (Warszawa, Polski Fiat 125p). Przednią część ramy stanowiły progi wzmocnione grubościennym profilem. Profile te wystając za kabinę łączyły się z tylną częścią ramy nośnej. Konstrukcja tylnej ramy w wielu miejscach z uwagi na swoją konstrukcję narażona była na korozję. W komorze silnika dostawczych Polonezów Truck montowane były benzynowe jednostki napędowe o pojemności 1,6 litra lub wysokoprężne silniki Citroen, których pojemność wynosiła 1,9 litra. Napęd Poloneza zapewniał umieszczony z przodu chłodzony cieczą 4-cylindrowy silnik typu CB o pojemności 1 598 cm 3 . Osiągał on maksymalną moc 64 kW (87 KM) przy 5 200 obr./min. Natomiast maksymalny moment obrotowy to 132 Nm, w przedziale od 3 800 obr./min. Moc na tylną oś przenoszona była za pośrednictwem pięciobiegowej (5+1) mechanicznej skrzyni biegów z dźwignią w podłodze Z kolei samonośne dwusegmentowe nadwozie posiadało dwuosobową, dwudrzwiową kabinę z ramą częściową i segmentem specjalizowanym.
Fot. 1. FSO Polonez Truck BO4 CRJ-KRT (SLRt) (1992) - widok prawego boku.
Niezależne zawieszenie przedniej osi oparte było na wahaczach poprzecznych, sprężynach śrubowych oraz amortyzatorach hydraulicznych dwustronnego działania. Natomiast zależne zawieszenie tylne składało się ze sztywnego tylnego mostu, 6-cio piórowych resorów progresywnych i amortyzatorów teleskopowych. Maksymalny nacisk przedniej osi wynosi 750 kg, natomiast tylnej osi napędowej 1 550 kg, Koła posiadały ogumienie Stomil z bieżnikiem szosowym o wymiarach 175/75R14PR8 lub Danlop 175/75R14C99/98N. FSO Polonez Truck posiadał 2-obwodowy sterowany hydraulicznie za pomocą pedała nożnego hamulec zasadniczy. W przednich kołach zastosowane zostały hamulce tarczowe, z kolei w tylnych bębnowe. Natomiast bębnowy hamulec postojowy działał na koła tylnej osi, a uruchamiany był mechanicznie przy pomocy dźwigni. Zbiornik paliwa umieszczono wewnątrz ramy, pomiędzy kabiną a tylnym mostem. Miał on pojemność 47 litrów. Pojazd pomimo bogatego wyposażenia miał masę wynoszącą 1 970 kg. Umożliwiało to dwuosobowej załodze na dynamiczną jazdę z maksymalną prędkością 95 km/h. Z kolei średnie zużycie paliwa mieściło się w przedziale pomiędzy 8,01 – 12,21 l/100 km.
Pierwsze egzemplarze kontenerowych samochodów ratownictwa szybkiej interwencji (lekkich samochodów ratownictwa technicznego SLRt) FSO Polonez Truck były wyposażone w nadwozia pożarnicze zabudowywane przez Zakład Produkcyjno-Usługowo-Handlowy Sprzętu Specjalistycznego i Ratowniczego w Katowicach. Kolejne z nich wykonane zostały z przez Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Fire Car” Sp. z o.o. z Mikołowa. Nadwozie pożarnicze to typowa konstrukcja stalowa. Jej szkielet wykonany został ze spawanych profili stalowych, natomiast pokrycie zewnętrze z blachy stalowej natomiast wewnętrzne z blach aluminiowych. Nadwozie zostało tak zaprojektowane aby załodze pojazdu umożliwić łatwy dostęp do poszczególnych skrytek sprzętowych. Przewidziano w nim trzy skrytki sprzętowe po jednej z każdego boku i jedną z tyłu. Wszystkie zamykane były wodo- i pyłoszczelnymi żaluzjami aluminiowymi. Wyposażone one zostały w mechaniczne układy ryglujące z możliwością zamknięcia na klucz. Wejście na dach do przewożonego na nim sprzętu było możliwe z wykorzystaniem zintegrowanych (wbudowanych) w boczne ściany zabudowy w tylnej jego części drabinek. Wewnątrz zabudowy umieszczono wysuwany kontener przeznaczony i przystosowany do przewozu sprzętu ratownictwa technicznego, oświetleniowego oraz innych narzędzi ratowniczych itp. Kontener umieszczony był z tyłu, a dostęp do niego był możliwy po podniesieniu żaluzji aluminiowej. Po jego wysunięciu był on podtrzymywany w pozycji poziomej za pomocą rozkładanej podpory wyposażonej w kółka.
Fot. 2. Wyposażenie samochodu ratowniczego szybkiej interwencji FSO Polonez Truck BO4 CRJ-KRT.
Twórcy samochodu zgłosili rozwiązania technologiczne do Urzędu Patentowego Polskiej Rzeczypospolitej Polskiej uzyskując Patent nr 149065 na wynalazek pt. Samochód ratowniczy szybkiej interwencji. Właścicielem Patentu od 4 listopada 1986 roku był Urząd Wojewódzki w Katowicach, Komenda Wojewódzka Straży Pożarnych w Katowicach. Dokument ten został wydany 21 czerwca 1990 roku. Powodem przyznania Patentu Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Katowicach był fakt zgłoszenia przez ten urząd wymaganej dokumentacji. Twórcy pojazdu byli wówczas strażakami pełniącymi służbę w tejże jednostce organizacyjnej straży pożarnych. Opisywany kontenerowy samochód ratownictwa szybkiej interwencji zdobył nagrodę Grand Prix „SAWO ’92” w kategorii ratownictwa przyznaną podczas IV Międzynarodowych Targów Ochrony Pracy, Pożarnictwa i Ratownictwa SAWO ’92 w Bydgoszczy. Łącznie na podstawie założeń i dokumentacji opracowanej przez Fundację Ratownictwa Techniczno-Chemicznego i Ekologicznego wyprodukowano jedenaście tego typu lekkich samochodów ratownictwa technicznego. Samochody te trafiły do Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych na terenie ówczesnego woj. kieleckiego (3 szt.) oraz woj. katowickiego (8 szt.). Po zakończeniu służby jeden z Polonezów Truck BO4 CRJ-KRT z nadwoziem zabudowanym przez Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Fire Car” Sp. z o.o. z Mikołowa trafił do Muzeum Ratownictwa w Krakowie, natomiast drugi do Centralnego Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach.
Rys. 1. Patent nr 149065 na samochód ratowniczy szybkiej interwencji.
Wykaz wyposażenia kontenerowego samochodu ratownictwa szybkiej interwencji na podwoziu FSO Truck typ BO4 CBJ-KRT*:
I. Wyposażenie kabiny załogi.
1. Dźwiękowe urządzenie sygnalizacyjno-nagłaśniające 1 kpl.
2. Świetlne urządzenia sygnalizacyjne 1 kpl.
3. Gaśnica proszkowa typ GP-2X 2 szt.
4. Radiotelefon samochodowy 1 kpl.
5. Lampa sygnalizacyjna (pomarańczowa) typ LBX 1 szt.
6. Podnośnik hydrauliczny 1 kpl.
7. Apteczka samochodowa (kompletna) 1 szt.
II. Wyposażenie nadwozia specjalizowanego.
A. Skrytka lewa.
1. Apteczka z zestawem sprzętu do udzielania pomocy przedlekarskiej 1 kpl.
2. Aparat powietrzny typ AP-3 1 szt.
3. Lampy halogenowe przenośne 2 szt.
4. Maska do aparatu powietrznego (dwudrożna) 1 szt.
5. Linka ratownicza o dł. 20 m w pokrowcu 1 szt.
6. Lampa oświetlenia wnętrza 1 szt.
B. Skrytka prawa.
1. Zestaw usztywniaczy podciśnieniowych 1 kpl.
2. Aparat powietrzny typ AP-3 1 szt.
3. Maska do aparatu powietrznego (dwudrożna) 1 szt.
4. Lampy halogenowe przenośne 2 szt.
5. Trójnik do mocowania lamp halogenowych na maszcie 1 szt.
6. Przedłużacz do lamp halogenowych o dł. 50 m 1 szt.
7. Lampa oświetlenia wnętrza 1 szt.
C. Dach nadwozia.
1. Drabina wielofunkcyjna – uniwersalna o dł. 4 m 1 szt.
2. Maszt do mocowania lamp halogenowych 1 szt.
3. Lampy halogenowe do oświetlania bocznego – stacjonarne 2x55 W z lewej i prawej stronie nadwozia 4 szt.
4. lampa sygnalizacyjna (pomarańczowa) 1 szt.
5. Lampa samochodu uprzywilejowanego typ LBO 1 szt.
D. Przedział kontenera.
1. Oprzyrządowanie kontenera tj. zestaw składanych szyn jezdnych z systemem zabezpieczeń i blokad 1 kpl.
2. Gniazdo do zasilania sprzętu oświetleniowego 12 V 2 szt.
3. Trójkąt ostrzegawczy 2 szt.
4. Lampa oświetlenia wnętrza 2 szt.
III. Wyposażenie kontenera.
1. Hydrauliczny zestaw narzędzi ratowniczych (podstawowy).
a. Agregat hydrauliczny z silnikiem spalinowym 1 szt.
b. Rozpieracz hydrauliczny 1 szt.
c. Nożyce hydrauliczne 1 szt.
d. Łańcuchy do rozpierania 1 kpl.
e. Haki do rozpierania 1 kpl.
f. Nożna pompa hydrauliczna do zasilania awaryjnego 1 szt.
2. Hydrauliczny zestaw narzędzi ratowniczych (uzupełniający).
a. Cylinder hydrauliczny 1 szt.
b. Pompa hydrauliczna ręczna 1 szt.
c. Rozpieracz hydrauliczny szczelinowy 1 szt.
d. Zestaw końcówek i stopek do cylindra hydraulicznego 1 kpl.
e. Zestaw przedłużeń do cylindra hydraulicznego 1 kpl.
3. Wciągarkowy zestaw ratowniczy.
a. Wciągarka szczękowa 1 szt.
b. Lina do wciągarki o dł. 10 m 1 szt.
c. Trzyczęściowa kotwica terenowa z kauszą i śledziami 1 kpl.
d. Wciągarka taśmowa 1 kpl.
4. Zestaw sprzętu uzupełniającego:
a. Piła do ciecia betonu i stali o napędzie spalinowym 1 szt.
b. Piła łańcuchowa do drewna o napędzie spalinowym 1 szt.
c. Linka ratownicza o dł. 30 m 1 szt.
d. Kanister 5 l 1 szt. e. Klucz do kół 17x19x22x24 1 szt.
f. Lewarek hydrauliczny o udźwigu 2 ton 1 szt.
g. Latarka ręczna 1 szt.
5. Zestaw sprzętu pionierskiego.
a. Łopatka saperska składana 1 szt.
b. Siekiera 0,6 kg 1 szt.
c. Siekiera 1,6 kg 1 szt.
d. Łom mały 1 szt.
e. Łom duży 1 szt.
f. Młotek 1 kg 1 szt.
g. Młotek 5 kg 1 szt.
h. Przecinak płaski 1 szt.
i. Wybijak 1 szt.
j. Urządzenie ratownicze „Inopur” 1 szt.
6. Zestaw ostrzegawczy do oznakowania terenu.
a. Lampy ostrzegawcze (pomarańczowe) 12 V 2 szt.
b. Taśma biało-czerwona o dł. 500 m 1 szt.
7. Zestaw sprzętu ochronnego:
a. Kamizelka (pomarańczowa) ochronna 2 szt.
b. Rękawice ochronne robocze 2 pary
c. Rękawice ochronne spawalnicze 2 pary
d. Rękawice ochronne kwasoodporne 2 pary
8. Zestaw sprzętu gaśniczego:
a. Agregat gaśniczy z wodnym roztworem środka gaśniczego o poj.
50 litrów z linią szybkiego natarcia o dł. 15 m zakończonego prądownicą 1 kpl.
b. Gaśnicą proszkowa typ GP-1X 2 szt.
* Nazwy wyposażenia sprzętu pochodzą z oferty Fundacji Ratownictwa Techniczno- Chemicznego i Ekologicznego w Katowicach z 1992 roku.
Rys. 2. FSO Polonez Truck BO4 CRJ-KRT (SLRt) (1992)
Próby zabudów pojazdów na bazie podwozia Polonez Truck z silnikami 1,6 o podobnych parametrach dedykowanych jednak głównie dla jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych w kolejnych latach podejmowały również takie firmy jak: Budowa Pojazdów Specjalnych Zbigniew Szczęśniak, Zakład Budowy Maszyn „Osiny”, Przedsiębiorstwo Specjalistyczne BOCAR Sp. z o.o., Zakład Wielobranżowy BONEX, DELTA SERVICE czy Fabryka Samochodów Osobowych. Nie była to jednak produkcja seryjna w oparciu o jeden projekt, a pojedyncze egzemplarze dostosowane do potrzeb danej jednostki.
Paweł Frątczak
Zdjęcia: Fundacja Ratownictwa Techniczno-Chemicznego i Ekologicznego
Rys 1. Fundacja Ratownictwa Techniczno-Chemicznego i Ekologicznego
Rys 2. Grzegorz Rutka